Als zorgprofessionals in de thuiszorg krijgen we er mee te maken: cliënten met een vervuild huishouden. Op zo’n moment gaat het erom dat je snel kunt schakelen, want je kunt waarschijnlijk niet díe zorg of hulp bieden op de manier zoals je gewend bent. We vragen drie collega’s naar hun ervaringen en adviezen. “Weet dat deze cliënten hier niet voor gekozen hebben en hulp nodig hebben om dingen te veranderen.”

Thuisbegeleider Annelies: ‘Het breekt je hart’

Alle drie weten ze hoe het is om bij een cliënt met een vervuild huishouden terecht te komen. Annelies: “Ik kwam een keer aan bij een huis en zag de ratten al buiten lopen. Binnen zat een mevrouw op een stoel tussen het huisvuil. Ik kon nog net via een heel klein paadje naar haar toelopen. Op zo’n moment breekt je hart.” In het belang van de cliënt is het dan volgens haar een kwestie van snel schakelen.

‘Vertrouwen winnen’ 
“Als thuisbegeleider ben ik daar om voor een betere situatie te zorgen”, zegt ze. “Natuurlijk kan ik niet in één klap de boel opruimen. Daar moet soms echt een schoonmaakbedrijf aan te pas komen. Maar wanneer het je lukt in zo’n situatie eerst het vertrouwen van een cliënt te winnen, door te vragen wat hij of zij wil bereiken, kun je vervolgens stapje voor stapje heel veel voor elkaar krijgen. Door structuur aan te brengen”, vat ze samen. “Nu kom ik bijvoorbeeld bij die mevrouw en zit ze op een stoel in een ‘echte’ huiskamer. Dat hebben we sámen bereikt. Door heel schematisch, per ruimte aan de slag te gaan. Een kwestie van geduld en doorzetten.”

Grenzen stellen
Dyona herkent het verhaal van Annelies vanuit haar werk in het wijkteam. Duidelijke afspraken maken en grenzen stellen, is het advies dat zij wil meegeven wanneer je met een cliënt met een vervuild huishouden te maken krijgt. “Wij verlaten een huis bijvoorbeeld als er uitwerpselen aanwezig zijn van katten in onze werkruimtes en wanneer de ammoniakgeur van deze uitwerpselen overheersend aanwezig is. Op dat moment trek ik de deur weer achter me dicht. Hartstikke moeilijk, een ethisch dilemma. Maar uiteindelijk de enige manier. Op zo’n moment moet je je gevoel een beetje uitschakelen.”

Wijkverpleegkundige Dyona: ‘Hartstikke moeilijk, een ethisch dilemma’

Een ander voorbeeld dat Dyona geeft, gaat over een cliënt waarmee ze heeft afgesproken dat ze alleen op de bovenverdieping zorg verleent: in de huiskamer en in de keuken. In de slaapkamer en in de badkamer daaronder komt ze niet. “Die zitten in een soort kelderruimte. Een vochtige ongezonde omgeving met overal schimmel. Geen veilige werkomgeving.”

“Ik kan deze mevrouw niet de zorg geven die ik zou willen. Schone kleren heeft ze vrijwel niet. Haar haren wassen doe ik in de keuken onder de kraan. Mijn eigen normen en waarden moet ik hier uitschakelen. Maar dat wat ik kan doen om de kwaliteit van leven voor een cliënt zo groot mogelijk te maken, doe ik. En natuurlijk overleg ik in dit soort uitzonderlijke situaties met mijn 1e wijkverpleegkundige, de casemanager en de thuisbegeleider. Je staat er echt niet alleen voor.” Ook met andere collega’s praat Dyona erover. “Dat biedt steun én nieuwe inzichten”, geeft ze aan.

Thuishulp Jolanda: ‘Als het lukt, geeft dat zoveel voldoening’

Als thuishulp staat Jolanda zo nu en dan ook voor ‘een echte uitdaging’, zoals ze het zelf noemt. “Dan kom je ergens binnen en ruik je het al. Niet fijn, maar de cliënt staat voorop en dan komt het huishouden. Dus hoe dan ook: ik ga ervoor”, zegt ze. En ook haar lukt dat door nadrukkelijk grenzen te stellen. “Zo heb ik met iemand afgesproken dat ik niet in de berging kom zolang hij daar al zijn plastic afval verzamelt. Hij vertikt het gewoon om dit buiten te zetten met als gevolg stank en beschimmeld plastic door etensresten. Daar pak ik de stofzuiger en mijn emmer dus niet, zo is de afspraak. Totdat hij het plastic regelmatig buiten zet. Als dat dan lukt, geeft dat zoveel voldoening.”

Jolanda gaat met cliënten echt sámen aan de slag. “De kookplaat is vandaag voor jou, zeg ik dan”, geeft ze als voorbeeld. “Iets dat ik echt heb moeten leren. Maar door de jaren heen ben ik er wel achter gekomen dat sommige cliënten het nodig hebben dat iemand ze zo aanspreekt. Om ze er op die manier bij te betrekken.”

‘Kleine stapjes, dus heb geduld’
Natuurlijk is het soms lastig, geven Dyona, Jolanda en Annelies toe. Maar wanneer je het vertrouwen van iemand weet te winnen en wanneer je je verdiept in waarom een bepaalde situatie is ontstaan dan lukt het volgens hen bijna altijd om een situatie voor een cliënt te verbeteren. “Al gaat dat soms met kleine stapjes vooruit en ook weer terug. Dus, heb geduld”, benadrukken ze. “Weet dat cliënten in dit soort situaties zich vaak schamen. Dat ze hier niet voor gekozen hebben en hulp nodig hebben om dingen te veranderen”, benadrukt Annelies. Realiseer je je dit, dan kun je juíst in dit soort situaties heel veel voor iemand betekenen, zo weten ze inmiddels alle drie uit ervaring.

Met dank aan Jolanda, Annelies en Dyona